De drie levens van Josef Klein

Het broeit in de straten van New York. Antisemitische en racistische groeperingen wedijveren om de sympathie van de massa en Duitse nationalisten bewieroken Hitler als dé man. Voor de teruggetrokken Josef Klein is Harlem zijn wereld, jazz zijn muziek – en hij is een hartstochtelijk amateur radio-ontvanger. Zijn technische vaardigheden trekken de aandacht van invloedrijke mannen en voor hij het doorheeft is hij een radartje in een Duits spionagenetwerk.

Jaren later voert zijn weg naar zijn broer en zijn gezin in naoorlogs Duitsland, en naar Zuid-Amerika, waar hem lang na de gebeurtenissen een poststuk uit Neuss bereikt met daarin een journalistieke reportage over de inzet van de Duitse geheime dienst in Amerika.

Aan de basis van De drie levens van Josef Klein ligt een stapeltje correspondentie tussen Ulla Lenzes oudoom Josef Klein en zijn broer Carl Klein. Het resultaat is een prachtig melancholisch portret van de familie Klein. En het is onmogelijk niet te zien hoezeer het politieke klimaat van radicalisering, nepnieuws en racisme van die jaren zijn echo lijkt te hebben in de Verenigde Staten van nu.

‘Ulla Lenze voegt op meesterlijke wijze familiegeschiedenis en historische gebeurtenissen samen, ze schrijft briljant, laconiek en tegelijkertijd meeslepend over een vriendelijke man, die zich schuldig maakt omdat hij wegduikt.’ – WDR

‘Historisch is de roman interessant en dat je bij het lezen weet dat hij gebaseerd is op feiten, ondersteunt de spanning. (…) Maar het is vooral een goede roman om hoe Ulla Lenze vertelt. Niet als thriller, maar als een boek over de herinnering van een man die zich voor zichzelf verstopt.’ – taz

‘Ik was zo onder de indruk van de romanconstructie, van de collage van diverse momenten en plekken, de perfect georkestreerde wissel tussen de voor- en naoorlogse jaren, New York, Neuss en Costa Rica (…). Zó, dacht ik, precies zó, moet je schrijven. De kwintessens van literatuur.’ – Bücher Magazin

Brief aan mijn lezers:

‘Ik vond het een heerlijk idee om de geschiedenis van een echt bestaand persoon tot leven te brengen en te fictionaliseren – iemand wiens leven bovendien zulke avontuurlijke wendingen had genomen als dat van mij oudoom.

Het materiaal voor dit idee kreeg ik van mijn moeder aangereikt, zij overhandigde me een aantal jaar geleden de correspondentie tussen Josef Klein en zijn broer Carl Klein, de vader van mijn moeder.

Het ging me niet om het onthullen van een vreselijk familiegeheim, want we wisten allemaal tot op zekere hoogte wel dat we een tamelijk avontuurlijke oudoom hadden, al was onze kennis enigszins oppervlakkig.

Tot ik de vaak ontroerende brieven tussen de twee broers in handen kreeg – zij bleken een prachtig uitgangspunt om Josef Klein en zijn familie en omgeving tot leven te brengen op papier.’

Ulla Lenze